لوگو به عنوان معرف هر شبكه از جنبه‌هاي مختلف مورد اهميت و توجه است. مروري به نوع طراحي لوگوهاي مختلف شبكه‌هاي استاني نشان مي‌دهد هرچند تلاش بسياري براي انتخاب دقيق طرح‌ها صورت مي‌گيرد، اما از ميان طرح‌‌هاي به كار رفته، مي‌توان نمونه‌هايي يافت كه آسيب‌هاي موجود در عملكرد انتخاب اين معرف‌هاي شبكه‌ها را عيان كند.

همزمان با تولد هر شبكه‌اي و تدارك براي راه‌اندازي بخش‌هاي مختلف، نماد آن طراحي و تعيين مي‌شود. نمادي كه قرار است در ذهن تماشاگر مدت‌ها باقي بماند و در لحظه‌اي نگاه، يادآور آن شبكه باشد. اين مسئله از مدت‌ها قبل در مورد شبكه‌هاي سراسري اتفاق افتاده و در ميان آن‌ها برخي داراي لوگوهايي با طراحي حرفه‌اي و درست و برخي با اشكالاتي روبرو هستند؛ اما نكته قابل توجه در مقايسه ميان شبكه‌هاي استاني و شبكه‌هاي سراسري ميزان حرفه‌اي بودن لوگوهايي است كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

در ميان شبكه‌هاي سراسري نوسان چنداني در كيفيت وجود ندارد و علاوه بر آنكه از يك سو طراحي خاص و ويژه‌اي ديده نمي‌شود، از سوي ديگر نمي‌توان چندان ردي از نگاه غيرحرفه‌اي و نادرست در آنها مشاهده كرد.

اما وضعيت شبكه‌هاي استاني همانطور كه در ساير موارد از شبكه‌هاي سراسري متفاوت است در مورد ماجراي طراحي لوگو نيز متفاوت به نظر مي‌رسد. شبكه استاني تهران لوگويي مشابه عدد پنج دارد كه اتفاقا اين رويكرد در مورد شبكه‌هاي استان‌هاي مختلف قابل مشاهده است. از آنجا كه شبكه‌هاي مختلف در ايران با عدد نامگذاري شده‌اند، طراحي آنان نيز اغلب مربوط به اين عدد است كه نمونه آن را در مورد شبكه‌هاي دو و سه به وضوح مي‌توان مشاهده كرد. با اين پيش‌فرض كه همه مخاطبان شبكه‌هاي سراسري را پيگيري مي‌كنند، هر استاني شبكه مربوط به خود را شبكه پنجمي تصور مي‌كند كه اين نوع نگاه در نحوه طراحي لوگوها نيز ديده مي‌شود.

طراحان لوگوهاي شبكه‌های مختلف، با در نظر گرفتن اين مسئله كه پنجمين شبكه هر استان را طراحي مي‌كنند به نوعي، از اين عدد كه اتفاقا قابليت شكل‌پذيري آن در ذهن طراح بالاست، بهره مي‌برند و همين را مي‌توان فصل مشتركي در طرا‌حي شبكه‌هاي استان‌‌هاي مختلف دانست؛ هرچند برخي بهره‌اي بهتر از اين ويژگي برده‌اند و گروهي به انتخاب‌هايي نه چندان پيچيده رضايت داده‌اند و نماد شبكه خود را طرحي بدون ظرافت گزينش كرده‌اند.

فرآيند طراحي لوگوي شبكه‌هاي مختلف مي‌تواند معرف خوبي براي نتيجه به دست آمده باشد. اغلب لوگوهاي شبكه‌هاي مختلف براساس فراخواني كه از سوي مديران شبكه‌ها منتشر مي‌شود مورد انتخاب قرار مي‌گيرند. قطعا نتيجه كار شركت‌كنندگان در اين فراخوان‌ فاصله‌‌‌اي با طراحي هنرمنداني كه سال‌ها در اين زمينه فعال بوده‌اند دارد، اما اين خود يك فرصت است براي باز كردن مسير ارائه نظرهاي تازه و بكر. نتيجه اينگونه نظرات را مي‌توان در طراحي لوگوي برخي از شبكه‌ها مشاهده كرد؛ اما نكته‌اي كه نبايد در اين مقطع ناديده گرفته شود، لزوم وارد شدن نگاه حرفه‌اي در انتخاب طرح نهايي از ميان لوگوهايي است كه به واسطه فراخوان جمع‌آوري مي‌شوند. گروه گزينش‌شده‌اي از هنرمندان مي‌تواند از ميان همه طرح‌هايي كه براي لوگوها ارائه مي‌شود، گزينه بهتري را انتخاب كند.

قباد شيوا: كاراكتر شهر‌ها در لوگوها بايد مورد استفاده باشد

قباد شيوا به عنوان يكي از طراحان با سابقه و گرافيست‌هاي سرشناس ايراني، از نگاه حرفه‌اي خود طراحي لوگوي شبكه‌هاي مختلف را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و معتقد است لوگوي شبكه استاني هر شهر بايد معرف شخصيت آن شهر باشد.

او ادامه داد: «ابزار موجود در اختيار طراح زماني كه قصد طراحي لوگويي براي شبكه‌اي استاني دارد بيش از هر چيز ويژگي‌هاي آن شهر و كاراكتر آن است. به طور كلي انتظار مي‌رود لوگوي شبكه‌هاي استاني تمي از حال و هوا و شخصيت آن شهر را به بيننده منتقل كند.»

اين گرافيست سرشناس در مورد چگونگي طراحي لوگوي شبكه‌هاي استاني گفت: «در اغلب موارد شاهد هستيم براي طراحي لوگوي شبكه‌هاي استاني فراخواني داده مي‌شود و بعد از جمع‌‌آوري طرح‌هايي كه ارائه مي‌شود لوگوي مورد نظر مورد گزينش قرار مي‌گيرد.»

او اظهار داشت: «در جريان اين نوع جمع‌آوري طرح‌ها به هرحال آثار مختلفي جمع‌آوري مي‌شود كه در اين مرحله بايد نگاهي حرفه‌اي و آگاه نسبت به گرافيك وارد عمل شود و از

همه آنچه جمع‌‌آوري شده مناسب‌ترين گزينه را انتخاب كند.» شيوا گفت: «مسئولان شبكه‌هاي مختلف استاني بايد به اين مورد توجه ويژه‌اي داشته باشند كه انتخاب لوگوي شبكه‌ها كار كسي است كه در اين زمينه داراي دانش و علم كافي است. مي‌توان با فراخوان طرح مورد نظر را جمع‌آوري كرد، اما كار انتخاب اين طرح‌ها بايد به دست كسي سپرده شود كه به درستي مي‌تواند از طريق المان‌‌هاي به كار رفته كيفيت اثر را درك كند.»

اين طراح گفت: «گاه كج‌سليقگي‌هايي كه در انتخاب طرح‌ لوگوها صورت مي‌گيرد موجب مي‌شود مخاطبان تا مدت‌ها مجبور باشند همواره طرحي را در كنار تصوير مشاهده كنند كه به هيچ عنوان زيبايي، ظرافت و جذابيت ندارد و من مقصر را در ايرادهاي موجود در اين زمينه كساني مي‌دانم كه مسئوليت انتخاب طرح‌هاي ارائه شده را برعهده دارند،‌ زيرا واضح است طراحاني كه از طريق فراخوان كار خود را ارائه مي‌دهند مي‌توانند به ميزان مورد نظر از حرفه‌اي بودن نرسيده باشند و اين نگاه حرفه‌اي بايد در فردي كه مسئوليت گزينش را برعهده دارد، وجود داشته باشد.»

شيوا در پايان سخنانش با اشاره به لزوم وجود گروهي حرفه‌اي براي گزينش طرح‌ها گفت: «زماني در تلويزيون ملي شورايي به نام شوراي استاتيك وجود داشت كه نوع طراحي لوگوها را به لحاظ زيبايي شناسي بررسي مي‌كرد، به نظر مي‌رسد امروز ديگر چنين شورايي وجود ندارد و شايد مشكل عمده در مورد لوگوي شبكه‌ها به همين موضوع بازگردد.»

امرالله فرهادي: يك گروه حرفه‌اي براي هدايت و داوري انتخاب شود

امرالله فرهادي رئيس انجمن طراحان گرافيك در مورد شكل جمع‌آوري طرح‌ها براي لوگوي شبكه‌هاي استاني گفت: «اينكه يك طراح حرفه‌اي لوگوي شبكه‌اي را طراحي كند خود يك راهكار است؛‌ چنين طراحي تفكر مي‌كند و بعد براساس تجربيات و خلاقيت خود اثري به وجود مي آورد. اما نگاه ديگر اين است كه كار را به جوان‌‌ها بسپاريم تا از ايده‌هاي نو و تازه آنان بهرمند شويم. اين شكل كار به صورت فراخوان نيز مي‌تواند راهكاري ديگر باشد.»

او در مورد بخش دوم بيشتر توضيح داد و گفت: «اما بايد قاعده و اصولي را در مورد فراخوان و استفاده از نظر جوانان در نظر داشت. يكي از مهمترين بخش‌ها ،توجيه طراحان است،‌ به اين ترتيب كه در ابتداي كار توضيح درستي در مورد آنچه كه قرار است انجام دهند ارائه شود. چند جمله فرماليته و تعريف‌هاي كلي نمي‌تواند ذهنيت مورد نياز را به وجود آورد.»

او ادامه داد: «تنظيم خلاصه‌اي درست براي ارائه به طراحان بايد از سوي افرادي حرفه‌اي و به طور مشخص يك مدير هنري صورت بگيرد.

بعد از دريافت پيش زمينه و خلاصه‌اي درست از كاري كه قرار است انجام شود طراح سراغ كار خود مي‌رود تا به يك نماد و نشانه درست برسد؛ نمادي كه مفاهيم مورد نظر را در خود جاي داده باشد و حالا نوبت به داوري است.»

اين طراح با سابقه اظهار داشت: «گروه داوري بايد كاملا حرفه‌اي باشند كه حالا يكي از اعضاي اين گروه مي‌تواند مدير شبكه باشد. حتما بايد يك متخصص و كارشناس رسانه‌اي در اين گروه حضور داشته باشد؛ كارشناسي كه به حوزه تصوير به اندازه كافي تسلط داشته باشد. در كنار او بايد يك كارشناسي كه در حوزه روزنامه‌نگاري فعاليت دارد شركت كند تا با استفاده از تجربه روزنامه نگاري خود و در عين حال بهره‌گيري از سواد بصري بتواند نظري تعيين كننده در اين شورا ارائه دهد.»

رئيس انجمن طراحان گرافيك گفت: «حضور دو يا سه طراح كاركشته و با سابقه و درايت نيز در اين گروه الزامي است تا آنان در كار سنگين انتخاب طرح مناسب نظر دهند. بنابراين مي‌توان با فراخواني لوگوي شبكه‌ها را طراحي و جمع‌آوري كرد، اما وجود توضيحاتي دقيق در ابتداي راه و در ادامه گروهي كه با دانش بالا بتوانند طرح ‌ها را قضاوت كنند ضروري است. به اين شكل هم امكان بهره‌گيري از خلاقيت جوانان به وجود مي‌آيد و هم اطلاعات و دانش قديمي‌ترها و باتجربه ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.»

حسن آسايش: كارگروه حرفه‌اي براي تعيين لوگوي شبكه‌ها تعيين شود

حسن آسایش مدیر کل صدا و سیمای مرکز یزد معتقد است شبكه‌هاي مختلف استاني در طراحي لوگوها به نوعي از يكديگر پيروي كرده‌اند. او در اين زمينه اظهار داشت: «باید بررسی کرد لوگوهای صدا و سیمای مراکز استان‌ها بر چه اساسی شکل گرفته است. معمولا تمامی لوگوهای شبکه‌های استانی وجه مشترکی دارند.»

او در مورد اين وجه مشترك گفت: «مي‌توانيم در مورد برخی از لوگوهاي شبكه استاني اين مسئله را بيان كنيم كه برگرفته از لوگوی شبکه اول سیما هستند. به هر حال مراکز مقداری از شبکه‌های دیگر تأسی می کنند.»

آسايش در مورد رويكردي كه بايد در طراحي لوگوي شبكه‌هاي استاني مورد توجه قرار گيرد، گفت: «لوگو شبکه‌های استانی باید با استفاده از نمادهاي موجود در همان استان طراحی شود. در حال حاضر برخی شبکه ها مانند یزد لوگوی بومی ندارد.»

او پيشنهاد خود را براي مواردي كه مي‌تواند در طراحي لوگوي شهري همانند يزد مورد توجه قرار گيرد، چنين بيان كرد: «لوگوي شبكه استاني يزد فقط به صورت نوشته طراحی شده است.

 در حالی‌که می‌توان با استفاده از المان‌های بومی استان یزد، مانند مسجد جامع، خانه‌های خشتی، مناره‌ها ، بادگیر‌ها و... لوگویی طراحی کرد که معرف اين استان باشد.»

اين مدير نيز به وجود نگاه حرفه‌اي و تخصصي در زمينه انتخاب لوگوي شبكه‌هاي مختلف اعتقاد دارد و پيشنهاد خود را براي دست‌يابي به اين هدف چنين بیان كرد: «معاونت امور استان‌ها مي‌تواند براي سامان دادن به اين مسئله کارگروهی تشكيل دهد. قطعا بايد در اين كارگروه كه طبق يك نظر دقيق انتخاب مي‌شود، افرادي متخصص حضور پيدا كنند.»

او ادامه داد: «حضور متخصصان و طراحان گرافیکی مطرح کشور و همچنین نماینده استان‌ها مي‌تواند مجموعه‌ای از افراد حرفه‌اي و مناسب براي انتخاب لوگوهای شبکه‌های استانی به وجود آورد.»

آسايش معتقد است تغيير لوگوي استان‌ها مي‌تواند به سادگي از سوي تماشاگران پذيرفته شود و اين تغيير را حركتي نگران‌كننده ندانست. او اظهار داشت: «بعد از تغییر لوگو در مدت زمان كوتاهي طرح جديد لوگوي شبکه شناخته می‌شود و جای هیچ نگرانی از بيگانه شدن تماشاگران نسبت به شبكه‌ها وجود ندارد.»

علي نهاونديان: لوگو هويت يك شبكه استاني است

علی نهاوندیان مدیر کل صدا و سیمای مرکز خراسان رضوی لوگو را معرف يك شبكه دانست و طراحي آن را از همين منظر مهم ارزيابي كرد و اظهار داشت: «لوگو باید دارای پیامی برای مخاطب باشد و مخاطب با دیدن لوگو بداند که کدام شبکه را برای تماشا انتخاب کرده است.»

او معتقد است يك لوگو بدون طراحي درست مي‌تواند ذهن مخاطب را با مشكل مواجه كند و گفت: «وقتی به نوع طراحی لوگو دقت نشود قطعا آن شبكه دچار آسیب مي‌شود و تبعات آن متوجه شبكه خواهد شد.»

او با اشاره به شبكه استاني خراسان رضوي گفت: «مدتی پیش تغییراتی را در لوگوی شبکه استانی خراسان رضوی با تشکیل کارگروهی متخصص انجام دادیم تا بتوانیم برخی از المان‌های شهر مشهد همچون حرم مطهر امام رضا (ع) را در لوگو جایگزین کنیم.»

نهاوندیان ديدگاه خود را در مورد لزوم تغيير لوگوي شبكه‌هاي مختلف چنين بيان كرد: «با تغییر موقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی ،سیاسی و همچین توسعه در حوزه‌های مختلف استان‌ها باید لوگوی شبکه‌های استانی نیز تغییر کند.»

او يكي از مهمترين نكات را در طراحي لوگوها قابل درك بودن آن براي مخاطبان عنوان كرد و گفت: «در حال حاضر با استفاده از دانش و تکنولوژِی روز، باید لوگویی مناسب استان‌ها طراحی شود تا مخاطب بتواند لوگوی شبکه‌های استانی را به خوبی تشخیص دهد و آن را بپذیرد.»

او با اشاره به اینکه تغییر لوگوهای استانی نیاز به کار تحقیقاتی و پژوهشی دارد بیان كرد: «ابتدا با تشکیل تیم‌های تحقیقاتی باید ظرفیت‌ها، مزیت‌ها و قابلیت‌های استان‌ها مشخص شود تا بر آن اساس طرح لوگو مشخص شود.»

او با اشاره به ضرورت تغییر لوگوهای شبکه های استانی صدا و سیما تاکید کرد: «کارگروه تغییر لوگوی شبکه‌های استانی باید از کارشناسان استان مذکور، متخصصان طراحی در حوزه گرافیک، مخاطب شناسی، روانشناسی رنگ و... تشکیل شود به طوری‌که لوگوی تصویب شده بر اساس معیارهای روز انتخاب شود.»

او در سخنان خود به آسيب‌هايي كه متوجه طراحي لوگوي شبكه‌هاي مختلف مي‌شود، اشاره كرد و گفت: «لوگوی شبکه‌های استانی نباید سلیقه‌ای باشد و پس از تغییرات مدیریتی لوگوی شبکه نیز تغییر کند.»

نگاه مشترك مديران و هنرمندان

مديران و هنرمندان كه هر يك مي‌توانند از منظري به طراحي لوگوي شبكه‌هاي مختلف نگاه كنند در اين مسئله نظري همسو دارند كه بايد در انتخاب اين لوگوها از نگاه حرفه‌اي‌ها استفاده كرد. گروهي حرفه‌اي كه در قالب يك كارگروه كنار هم قرار بگيرند و آنچه قرار است به عنوان معرف يك شبكه و حتي يك استان مورد استفاده قرار بگيرد انتخاب كنند.

از يك سو مديران به اين موضوع علاقه‌مند هستند و از سوي ديگر هنرمندان اين آمادگي را اعلام مي‌كنند. تصور مي‌شود اقدامي در اين زمينه از سوي هر يك از استان‌ها و شبكه‌ها مي‌تواند الگويي تازه از رسيدن به نمادهاي شبكه‌ها در اختيار قرار دهد. الگويي كه به واسطه آن شخصيت و هويت يك استان در قالب لگوي شبكه آن قابل درك باشد و همه ظرافت‌هاي مورد نياز در يك طراحي اين‌چنيني مورد استفاده قرار گيرد.